ในอุตสาหกรรมที่มีการใช้เครื่องจักรและอุปกรณ์พลังงานสูง การป้องกันอุบัติเหตุจากพลังงานที่ไม่คาดคิดเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง Lockout – Tagout (LOTO) เป็นแนวทางที่ได้รับการยอมรับในระดับสากลสำหรับการควบคุมพลังงานอันตรายระหว่างการบำรุงรักษา ซ่อมแซม หรือทำความสะอาดเครื่องจักร บทความนี้จะอธิบายแนวคิดพื้นฐานของ LOTO กระบวนการที่เกี่ยวข้อง ประโยชน์ และมาตรฐานที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ผู้อ่านสามารถนำไปใช้ในสถานที่ทำงานได้อย่างปลอดภัย
ความหมายของ Lockout – Tagout (LOTO)
Lockout – Tagout (LOTO) คือ กระบวนการป้องกันอุบัติเหตุจากพลังงานอันตราย โดยใช้วิธีการล็อก (Lockout) และติดป้ายเตือน (Tagout) เพื่อให้แน่ใจว่าเครื่องจักรจะไม่สามารถเปิดใช้งานได้ในระหว่างที่มีการซ่อมบำรุงหรือบำรุงรักษา LOTO ถูกออกแบบมาเพื่อป้องกันไม่ให้พนักงานได้รับบาดเจ็บจากการปล่อยพลังงานโดยไม่ตั้งใจ เช่น ไฟฟ้า แรงดันอากาศ แรงดันไฮดรอลิก พลังงานกล หรือพลังงานที่สะสมในอุปกรณ์
Lock out คืออะไร
Lock out คือการใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ในการล็อคอุปกรณ์ที่เชื่อมต่อกับแหล่งพลังงาน เช่น เบรกเกอร์ วาล์ว หรือปั๊ม เพื่อป้องกันไม่ให้เครื่องจักรหรืออุปกรณ์เหล่านั้นทำงานในขณะที่ยังไม่ได้ปลดล็อค การใช้งาน Lock out อาจพบปัญหาจากการเลือกใช้อุปกรณ์ เนื่องจากอุปกรณ์ที่ต้องล็อคมีหลายประเภทและขนาดที่แตกต่างกัน ซึ่งทำให้การเลือกใช้อุปกรณ์ Lock out ต้องตรงตามลักษณะของอุปกรณ์ที่ต้องการล็อค ทำให้บางคนอาจลังเลที่จะใช้ระบบนี้ เพราะต้องลงทุนซื้ออุปกรณ์จำนวนมาก และอุปกรณ์ Lock out ที่ได้มาตรฐานมักมีราคาค่อนข้างสูง
Tagout คืออะไร
Tagout คือ ป้ายเตือนที่ใช้ติดไว้ในจุดที่มีการตัดแยกแหล่งพลังงานของเครื่องจักรหรืออุปกรณ์ เพื่อแสดงสถานะว่ามีการควบคุมการใช้งานและไม่สามารถใช้งานได้จนกว่าป้ายจะถูกปลดโดยผู้ที่ติดตั้งป้ายเท่านั้น แม้ว่าจะยังไม่มีข้อบังคับที่กำหนดเป็นมาตรฐาน แต่มีข้อแนะนำที่สำคัญเกี่ยวกับข้อมูลที่ควรปรากฏบน Tagout ซึ่งควรมีรายละเอียดอย่าง
- ชื่อของผู้ที่ติดป้าย
- หน่วยงานที่รับผิดชอบ
- ช่องทางติดต่อหรือหมายเลขโทรศัพท์
- คำเตือนห้ามปลดป้ายออกโดยไม่ได้รับอนุญาต
วัตถุประสงค์ของ LOTO
วัตถุประสงค์หลักของ LOTO คือ:
- ป้องกันอุบัติเหตุจากพลังงานอันตราย – ลดความเสี่ยงจากการถูกไฟฟ้าช็อต การถูกหนีบ หรือการถูกกระแทกจากเครื่องจักรที่เปิดทำงานโดยไม่ตั้งใจ
- สร้างมาตรฐานความปลอดภัยในสถานประกอบการ – ทำให้พนักงานมีแนวทางที่ชัดเจนในการปิดกั้นพลังงานก่อนทำการซ่อมแซมหรือบำรุงรักษา
- ลดการสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน – ป้องกันการเกิดอุบัติเหตุที่อาจทำให้พนักงานเสียชีวิตหรือเครื่องจักรเสียหาย
ในการทำงานกับไฟฟ้า ความปลอดภัยเป็นสิ่งที่นายจ้างต้องให้ความสำคัญเป็นอันดับแรก ไม่ว่าจะเป็นการเสริมทักษะความรู้พื้นฐานการทำงานกับไฟฟ้า และการรับมือเมื่อเกิดเหตุไม่คาดคิดขึ้น ผ่านการอบรมไฟฟ้า (เป็นหลักสูตรที่พนักงานที่เกี่ยวข้องกับไฟฟ้าต้องได้เรียนทุกคน) และการเสริมความรู้เกี่ยวกับการใช้อุปกรณ์ความปลอดภัย อย่าง Lockout – Tagout
ประเภทของพลังงานที่สามารถควบคุมโดย LOTO
LOTO ควบคุมพลังงานอันตรายที่อาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุได้ ซึ่งรวมถึง:
- พลังงานไฟฟ้า – เช่น กระแสไฟฟ้าที่ไหลอยู่ในวงจรหรืออุปกรณ์
- พลังงานกล – เช่น ชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่ ล้อเฟือง หรือเพลาขับ
- พลังงานไฮดรอลิก – เช่น แรงดันจากของเหลวที่ใช้ควบคุมเครื่องจักร
- พลังงานนิวแมติก (แรงดันอากาศ) – เช่น แรงดันลมที่ใช้ในระบบนิวแมติกส์
- พลังงานเคมี – เช่น ของเหลวไวไฟ ก๊าซอันตราย หรือสารกัดกร่อน
- พลังงานที่สะสม – เช่น สปริงที่อัดแน่นหรือแบตเตอรี่ที่เก็บพลังงานไฟฟ้าไว้
7 ขั้นตอนการใช้ LOTO
การดำเนินการ LOTO ควรเป็นไปตามขั้นตอนที่กำหนดเพื่อความปลอดภัยของพนักงาน โดยทั่วไปมี 7 ขั้นตอนสำคัญดังนี้:
- แจ้งเตือนพนักงานที่เกี่ยวข้อง – ให้พนักงานทุกคนทราบว่ากำลังจะดำเนินการ LOTO และอุปกรณ์ใดบ้างที่จะถูกล็อก
- ปิดเครื่องจักรหรืออุปกรณ์ – หยุดการทำงานของเครื่องจักรและปิดแหล่งพลังงานหลัก
- ตัดแหล่งพลังงาน – ปิดสวิตช์หลัก วาล์ว หรือแหล่งพลังงานอื่น ๆ
- ล็อกอุปกรณ์ (Lockout) – ใช้กุญแจล็อกหรืออุปกรณ์ล็อกเฉพาะเพื่อป้องกันไม่ให้เครื่องจักรเปิดใช้งานได้
- ติดป้ายเตือน (Tagout) – ติดป้ายแจ้งเตือนว่าอุปกรณ์อยู่ระหว่างการซ่อมบำรุง และห้ามเปิดใช้งาน
- ปล่อยพลังงานที่ค้างอยู่ – ตรวจสอบและปลดปล่อยพลังงานสะสม เช่น แรงดันลม หรือกระแสไฟฟ้าค้างในตัวเก็บประจุ
- ตรวจสอบความปลอดภัย – ยืนยันว่าเครื่องจักรไม่สามารถเปิดใช้งานได้ก่อนเริ่มงานซ่อมบำรุง
ประเภทของอุปกรณ์ Lockout Tagout
อุปกรณ์ LOTO มีหลายประเภท โดยแต่ละประเภทได้รับการออกแบบมาเพื่อควบคุมพลังงานที่แตกต่างกันในเครื่องจักรและอุปกรณ์อุตสาหกรรม ต่อไปนี้เป็นประเภทของอุปกรณ์ LOTO ที่สำคัญ:
1. กุญแจล็อกไฟฟ้า (Electrical Lockout Devices)
-
- ใช้สำหรับตัดแหล่งจ่ายไฟของเครื่องจักร เช่น สวิตช์ไฟ เบรกเกอร์ไฟฟ้า หรือเต้ารับไฟฟ้า
- ประเภทที่พบบ่อย ได้แก่ กุญแจล็อกเบรกเกอร์และปลั๊กไฟ
2. กุญแจล็อกวาล์ว (Valve Lockout Devices)
-
- ใช้สำหรับปิดกั้นการไหลของของไหล เช่น น้ำ ก๊าซ หรือสารเคมี
- มีทั้งแบบล็อกวาล์วแบบลูกโลก (Gate Valve Lockout) และแบบผีเสื้อ (Butterfly Valve Lockout)
3. อุปกรณ์ล็อกเบรกเกอร์ (Circuit Breaker Lockout Devices)
-
- ใช้สำหรับปิดกั้นการเปิด-ปิดของเบรกเกอร์ไฟฟ้า
- อุปกรณ์นี้มีหลากหลายรูปแบบขึ้นอยู่กับประเภทของเบรกเกอร์
4. อุปกรณ์ล็อกปุ่มควบคุม (Push Button Lockout Devices)
-
- ใช้สำหรับล็อกปุ่มกดหรือสวิตช์ควบคุมของเครื่องจักร เพื่อป้องกันการเปิดใช้งานโดยไม่ได้ตั้งใจ
5. กล่องล็อกส่วนกลาง (Group Lockout Box)
-
- ใช้สำหรับงานที่ต้องมีทีมงานหลายคนร่วมกันซ่อมบำรุง
- ช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานแต่ละคนสามารถใช้กุญแจของตนเองล็อกกล่องที่เก็บกุญแจหลักของเครื่องจักรได้
6. แท็กเตือนภัย (Tagout Devices)
-
- เป็นป้ายเตือนที่ติดไว้บนอุปกรณ์ที่ถูกล็อก เพื่อแจ้งให้พนักงานทราบว่าอุปกรณ์ดังกล่าวอยู่ระหว่างการซ่อมบำรุง และห้ามเปิดใช้งาน
อุปกรณ์เหล่านี้ช่วยให้การดำเนินการ LOTO มีประสิทธิภาพและปลอดภัยมากขึ้น โดยควรเลือกใช้อุปกรณ์ที่เหมาะสมกับลักษณะของเครื่องจักร และแหล่งพลังงานที่ต้องการควบคุม
กฎหมายและมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับ LOTO
หลายประเทศได้กำหนดมาตรฐานสำหรับการควบคุมพลังงานอันตราย โดยมาตรฐานที่สำคัญ ได้แก่:
- OSHA 29 CFR 1910.147 – กฎหมายของสหรัฐอเมริกาที่กำหนดข้อบังคับเกี่ยวกับ LOTO ในสถานที่ทำงาน
- ANSI/ASSE Z244.1 – มาตรฐานของ American National Standards Institute ที่ให้คำแนะนำเกี่ยวกับ LOTO
- ISO 45001 – มาตรฐานสากลสำหรับการจัดการอาชีวอนามัยและความปลอดภัย ที่สนับสนุนให้มีการใช้ LOTO
ในประเทศไทยได้มีกำหนดการใช้ Lockout Tagout ไว้ตามกฎหมาย :
-
กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับงานก่อสร้าง พ.ศ. 2551
- ข้อ 23 กำหนดให้ในระหว่างการติดตั้ง ตรวจสอบ หรือซ่อมแซมระบบไฟฟ้า นายจ้างต้องใช้กุญแจเพื่อป้องกันการสับสวิตช์เชื่อมต่อวงจร หรือจัดทำระบบระมัดระวังไม่ให้มีการสับสวิตช์ และต้องติดป้ายแสดงเครื่องหมายห้ามสับสวิตช์ในขณะทำงาน
-
กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน เกี่ยวกับเครื่องจักร ปั้นจั่น และหม้อน้ำ พ.ศ.2552
- ข้อ 4 กำหนดให้นายจ้างติดป้ายแสดงสัญลักษณ์ห้ามเปิดสวิตช์ในบริเวณที่มีการติดตั้ง ซ่อมแซมหรือการตรวจสอบเครื่องจักร พร้อมทั้งต้องมีระบบที่ป้องกันไม่ให้เครื่องจักรทำงานในระหว่างการปฏิบัติงาน
-
- ข้อ 15 ระบุให้นายจ้างจัดให้มีการใช้กุญแจป้องกันการสับสวิตช์เชื่อมต่อวงจร เพื่อป้องกันการทำงานของระบบไฟฟ้าในระหว่างการติดตั้ง ตรวจสอบ หรือซ่อมแซม พร้อมกับติดป้ายแสดงสัญลักษณ์ห้ามสับสวิตช์
-
กฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานในการบริหารจัดการและดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับที่อับอากาศ พ.ศ. 2562
- ข้อ 11 กำหนดให้นายจ้างต้องปิดกั้นหรือใช้วิธีการอื่น ๆ เพื่อป้องกันไม่ให้พลังงานหรือสารอันตรายไหลเข้าสู่พื้นที่ที่อับอากาศขณะทำงาน
-
- ข้อ 53 ระบุว่าเมื่อใช้ลิฟต์ชั่วคราวในการขนส่งวัสดุหรือผู้โดยสาร นายจ้างต้องทำการปิดสวิตช์ ใส่กุญแจ และติดป้ายห้ามใช้งานในกรณีที่ลิฟต์ไม่พร้อมใช้งานหรือไม่มีผู้ควบคุมการใช้งาน
ประโยชน์ของการนำ LOTO ไปใช้ในสถานที่ทำงาน
การใช้ LOTO ในสถานประกอบการมีประโยชน์หลายประการ ได้แก่:
- ลดอุบัติเหตุและการบาดเจ็บ – ป้องกันพนักงานจากอันตรายที่เกิดจากเครื่องจักรที่เปิดใช้งานโดยไม่ตั้งใจ
- เพิ่มประสิทธิภาพในการบำรุงรักษา – ช่วยให้ช่างเทคนิคสามารถทำงานได้อย่างมั่นใจและปลอดภัยมากขึ้น
- ปฏิบัติตามกฎหมายและข้อกำหนด – ลดความเสี่ยงในการถูกปรับหรือถูกลงโทษจากหน่วยงานกำกับดูแล
- ส่งเสริมวัฒนธรรมความปลอดภัย – ทำให้พนักงานตระหนักถึงความสำคัญของการปฏิบัติตามมาตรการความปลอดภัย
บทสรุป
Lockout – Tagout (LOTO) เป็นมาตรการที่จำเป็นสำหรับสถานประกอบการที่มีเครื่องจักรและอุปกรณ์พลังงานสูง เพื่อป้องกันอุบัติเหตุและลดความเสี่ยงในการทำงาน การนำ LOTO ไปใช้อย่างถูกต้องตามมาตรฐานที่กำหนดจะช่วยเพิ่มความปลอดภัยให้แก่พนักงานและลดความสูญเสียที่อาจเกิดขึ้น
สิ่งที่สำคัญที่สุดในการทำงานไฟฟ้าคือความรู้เกี่ยวกับการปฏิบัติตามกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัย ซึ่งมีการกำหนดไว้ในกฎกระทรวงต่าง ๆ เช่น กฎกระทรวงเกี่ยวกับความปลอดภัยในงานก่อสร้างและไฟฟ้า ซึ่งได้บังคับให้มีการใช้ระบบ Lockout/Tagout เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการเปิดใช้งานเครื่องจักรในระหว่างการทำงานระบบไฟฟ้าและซ่อมบำรุง
ที่ ElecSafeTrain พร้อมเปิดอบรมไฟฟ้า สอนโดยวิทยากรที่ขึ้นทะเบียนกับกรมสวัสดิการฯ อย่างถูกต้อง ศูนย์ฝึกได้รับอนุญาตจัดอบรมตามกฎมหาย ให้คุณได้เลือกใช้บริการได้ทั้งแบบบุคคลทั่วไป และ แบบอินเฮ้าส์
- มอบวุฒิบัตรหลังอบรม
- วิทยากรคุณสมบัติตามกฎหมาย
- ระยะเวลาอบรม 3 ชั่วโมง
รายละเอียดคอร์ส : หลักสูตรอบรมไฟฟ้า
ติดต่อสอบถาม : 064 958 7451 คุณแนน / เมล : Sale@safetymember.net
อ้างอิง
- Occupational Safety and Health Administration (OSHA). (2023). Control of Hazardous Energy (Lockout/Tagout) – 29 CFR 1910.147. Retrieved from www.osha.gov
- American National Standards Institute (ANSI). (2022). ANSI/ASSE Z244.1 – The Control of Hazardous Energy – Lockout, Tagout, and Alternative Methods. ANSI.
- International Organization for Standardization (ISO). (2018). ISO 45001:2018 – Occupational Health and Safety Management Systems. ISO.
บทความที่น่าสนใจ
- มาตรฐานความปลอดภัยในการทำงานเกี่ยวกับไฟฟ้า มีอะไรบ้าง
- อันตรายจากไฟฟ้าในโรงงาน มีอะไรบ้าง
- สรุปอบรมไฟฟ้าตามกฎหมาย 2558 สำหรับลูกจ้างที่ทำงานเกี่ยวกับไฟฟ้า
